Sắc tố melanin là gì? Các loại, vai trò và những rối loạn liên quan
Sắc tố melanin đóng vai trò quan trọng trong cơ thể, rối loạn sắc tố melanin sẽ dẫn đến tàn nhang, thâm sạm, nám da và những bệnh lý khác. Vậy sắc tố melanin là gì? Có những loại nào và đóng vai trò gì trong cơ thể? Bài viết này của Kiehl’s sẽ đi sâu vào định nghĩa, phân loại và vai trò của melanin, cũng như khám phá các bệnh lý và tình trạng da liên quan đến sự thay đổi sắc tố này.
Sắc tố melanin là gì?
Sắc tố melanin là gì? Melanin là một sắc tố tự nhiên được sản xuất bởi các tế bào chuyên biệt có tên là melanocytes (hay còn gọi là tế bào biểu bì tạo hắc tố), đóng vai trò chủ chốt trong việc tạo nên màu sắc đặc trưng cho làn da, mái tóc và đôi mắt của mỗi cá nhân. Mặc dù số lượng tế bào melanocytes ở mỗi người là tương đương nhau, nhưng khả năng sản xuất melanin của các tế bào này lại khác biệt. Nếu tế bào melanocytes chỉ tạo ra một lượng nhỏ melanin, tóc, da và mống mắt sẽ có màu nhạt. Ngược lại, nếu tế bào melanocytes sản xuất nhiều melanin hơn, các bộ phận này sẽ có màu tối hơn.
Melanin không chỉ tạo màu sắc mà bảo vệ da khỏi tác động gây hại từ tia cực tím (UV) có trong ánh nắng mặt trời. Khi da tiếp xúc với ánh nắng, các tế bào melanocytes sẽ tăng cường sản xuất melanin để phản ứng lại, giúp hấp thụ và phân tán các tia UV, từ đó giảm thiểu nguy cơ tổn thương tế bào và các vấn đề về da.
Trong cơ thể người tồn tại ba loại melanin chính, mỗi loại đảm nhiệm vai trò tạo nên những dải màu sắc khác nhau:
Eumelanin: Đây là loại melanin phổ biến nhất, tạo ra các sắc thái tối như nâu và đen. Eumelanin được chia thành hai loại nhỏ hơn:
Eumelanin đen: Tạo nên màu đen tuyền ở tóc, mắt và da.
Eumelanin nâu: Mang lại nhiều sắc độ nâu khác nhau. Sự pha trộn giữa eumelanin đen và nâu tạo ra vô vàn các sắc thái tóc nâu và đen khác nhau. Trong khi đó, tóc vàng là kết quả của việc cơ thể chỉ tạo ra một lượng nhỏ eumelanin nâu và không có eumelanin đen.
Pheomelanin: Loại melanin này mang đến các tông màu sáng và ấm áp như đỏ và vàng. Pheomelanin đặc biệt tập trung ở các vùng như môi và núm vú. Những người có mái tóc đỏ thường có tỷ lệ eumelanin và pheomelanin gần bằng nhau.
Neuromelanin: Đây là một loại melanin đặc biệt được tìm thấy trong não bộ, cụ thể là ở các tế bào thần kinh. Neuromelanin đóng vai trò trong việc kiểm soát màu sắc của các cấu trúc thần kinh này. Mặc dù không ảnh hưởng đến màu sắc bên ngoài cơ thể mà chúng ta có thể nhìn thấy, neuromelanin vẫn đóng vai trò quan trọng trong cơ thể.
Sắc tố melanin có ở đâu? Quá trình hình thành melanin bắt đầu tại các bào quan bên trong melanocytes, được gọi là melanosome. Nguyên liệu khởi đầu cho quá trình này là amino acid tyrosine. Dưới tác động xúc tác của enzyme chủ chốt là tyrosinase, tyrosine trải qua một loạt các phản ứng oxy hóa để chuyển hóa thành eumelanin hoặc pheomelanin. Ngoài ra, tia UV từ ánh nắng mặt trời cũng là một tác nhân đẩy mạnh hoạt động của enzyme tyrosinase. và do đó làm tăng cường quá trình sản xuất melanin như một cơ chế bảo vệ da tự nhiên chống lại tác hại của bức xạ UV. Sau khi được tổng hợp, melanin sẽ được vận chuyển và phân tán đến các tế bào biểu bì xung quanh (keratinocytes), mang lại màu sắc cho bề mặt da.
Mức độ sản xuất melanin chủ yếu được kiểm soát bởi yếu tố di truyền. Tuy nhiên, quá trình này dễ bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố nội sinh lẫn ngoại sinh như rối loạn hormone, lão hóa da, tiếp xúc thường xuyên với ánh nắng,... Khi sự cân bằng trong quá trình này bị phá vỡ, rối loạn sắc tố da sẽ xảy ra. Một trong những biểu hiện thường gặp của rối loạn sắc tố là sự tăng sinh quá mức melanin tại một số vùng da nhất định, dẫn đến hình thành các đốm hoặc mảng da sẫm màu hơn so với vùng da xung quanh. Đây chính là cơ chế gây ra tàn nhang, nám mảng, sạm da.
Melanin đóng vai trò rất quan trọng, mang lại nhiều lợi ích cho cơ thể, đặc biệt là đối với làn da:
Bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV: Chức năng nổi bật nhất của melanin là khả năng hấp thụ và tán xạ các tia cực tím (UVA và UVB) từ ánh nắng mặt trời. Nhờ đó, melanin giúp bảo vệ các tế bào da, đặc biệt là DNA, khỏi bị tổn thương do bức xạ UV, giảm nguy cơ cháy nắng, lão hóa da sớm và ung thư da.
Chống oxy hóa: Melanin còn có khả năng chống lại các gốc tự do (ROS) được hình thành do tác động của tia UV và các yếu tố môi trường khác. Bằng cách vô hiệu hóa các gốc tự do này, melanin giúp bảo vệ tế bào da khỏi quá trình oxy hóa gây hại, duy trì làn da khỏe mạnh và làm chậm các dấu hiệu tuổi tác.
Vai trò của sắc tố melanin (Nguồn: Kiehl's)
Những rối loạn và bệnh lý về da liên quan đến melanin
Dưới đây một số bệnh lý liên quan đến sự bất thường của sắc tố melanin:
Bạch tạng: Đây là một nhóm các rối loạn di truyền hiếm gặp, đặc trưng bởi sự thiếu hụt melanin. Điều này dẫn đến tình trạng da, mắt và tóc có màu rất nhạt hoặc màu trắng. Những người mắc bạch tạng thường nhạy cảm hơn với ánh nắng mặt trời và có nguy cơ cao mắc các vấn đề về thị lực và ung thư da.
Bạch biến: Đây là tình trạng các tế bào melanocytes bị phá hủy, dẫn đến sự xuất hiện của các mảng da bị mất sắc tố (trắng bạch) có hình dạng và kích thước khác nhau. Bạch biến có thể ảnh hưởng đến mọi vùng da trên cơ thể, cũng như tóc và niêm mạc. Nguyên nhân chính xác vẫn đang được nghiên cứu, tuy nhiên, giả thuyết hàng đầu cho rằng hệ miễn dịch tự tấn công các tế bào tạo ra melanin.
Mất sắc tố da: Đây là thuật ngữ dùng để chỉ tình trạng một vùng da bị giảm lượng melanin, dẫn đến màu da nhạt hơn so với các vùng lân cận và da không đều màu. Tình trạng này thường xảy ra sau các tổn thương da như nhiễm trùng, viêm, bỏng, hoặc do các bệnh lý di truyền.
Nám da: Ngược lại với giảm sắc tố, nám da bắt nguồn từ việc cơ thể sản xuất lượng lớn melanin, khiến chúng dư thừa vào tích tụ ở một số vùng da. Nám thường xuất hiện trên mặt với các đốm hoặc mảng màu nâu, xám xanh không đều. Sự thay đổi hormone trong giai đoạn tiền mãn kinh, thai kỳ, thuốc ngừa thai), yếu tố di truyền và tiếp xúc với ánh nắng đóng vai trò trong sự phát triển của nám da.
Parkinson: Đây là một bệnh thoái hóa thần kinh ảnh hưởng đến các tế bào sản xuất dopamine trong não. Tuy nhiên, có một mối liên hệ gián tiếp với melanin. Một vùng não gọi là chất đen chứa các tế bào thần kinh có neuromelanin. Ở người bệnh Parkinson, các tế bào này bị suy giảm, dẫn đến các triệu chứng như rối loạn giấc ngủ, mệt mỏi, đau vai kéo dài, run tay, cử động chậm,...
Mất thính lực: Một số nghiên cứu chỉ ra rằng melanin có thể liên quan đến hoạt động của hệ thống thính giác. Sự thiếu hụt melanin có thể dẫn đến đến giảm khả năng nghe, thậm chí là điếc.
Những vấn đề liên quan đến melanin (Nguồn: Kiehl's)
Cách tăng cường melanin trong cơ thể
Sau khi tìm hiểu sắc tố melanin là gì và vai trò của nó, có thể thấy rằng melanin rất quan trọng đối với cơ thể. Mặc dù lượng melanin cơ bản được quy định bởi yếu tố di truyền, nếu da mất sắc tố chúng ta hoàn toàn có thể chủ động hỗ trợ cơ thể sản xuất melanin hiệu quả hơn thông qua các thực phẩm làm tăng sắc tố melanin và lối sống khoa học. Dưới đây là một số phương pháp tự nhiên, dễ thực hiện để tăng cường melanin, góp phần duy trì làn da khỏe mạnh và giảm thiểu nguy cơ tổn thương do ánh nắng mặt trời.
Bổ sung chất chống oxy hóa
Các gốc tự do sản sinh do tác động của tia UV và các yếu tố môi trường khác có thể gây hại cho tế bào melanocytes, ảnh hưởng đến khả năng sản xuất melanin. Việc bổ sung các chất chống oxy hóa mạnh mẽ từ chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ tế bào và hỗ trợ quá trình sản xuất melanin diễn ra trơn tru. Các loại trái cây và rau củ có màu sắc rực rỡ như quả mọng (việt quất, dâu tây), cà chua, cà rốt, rau lá xanh đậm, các loại đậu, socola đen,... là nguồn cung cấp dồi dào các chất chống oxy hóa như vitamin C, beta-carotene và polyphenol.
Bổ sung vitamin A
Vitamin A là một dưỡng chất thiết yếu cho sự phát triển và chức năng của nhiều loại tế bào trong cơ thể, bao gồm cả tế bào melanocytes. Vitamin A và các carotenoid (tiền chất của vitamin A) có khả năng kích thích sản xuất melanin và đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì làn da khỏe mạnh. Vitamin A có trong thực phẩm nào? Các nguồn thực phẩm giàu vitamin A bao gồm cá, thịt, các loại rau lá xanh đậm (cải xoăn, rau bina) và các loại rau củ có màu vàng cam (cà rốt, bí đỏ, khoai lang).
Bổ sung vitamin E
Đối với làn da, vitamin E giúp duy trì hàng rào bảo vệ tự nhiên, giảm viêm và có thể góp phần vào quá trình sản xuất melanin khỏe mạnh. Các nguồn cung cấp vitamin E dồi dào bao gồm ngũ cốc, các loại hạt và quả hạch (hạnh nhân, hạt dẻ, óc chó), dầu thực vật (dầu ô liu, dầu hướng dương), bơ và rau lá xanh đậm. Việc bổ sung vitamin E vào chế độ ăn uống không chỉ mang lại lợi ích cho làn da mà còn hỗ trợ sức khỏe tim mạch và hệ miễn dịch.
Cách tăng cường melanin trong cơ thể (Nguồn: Kiehl's)
Cách cải thiện tình trạng tăng sắc tố melanin trên da mặt
Tăng sắc tố melanin, biểu hiện qua các vết thâm sạm, nám, tàn nhang, là một vấn đề da liễu phổ biến gây ảnh hưởng đến thẩm mỹ và sự tự tin của nhiều người. Vậy cách cải thiện tình trạng tăng sắc tố melanin là gì? Dưới đây là những phương pháp hiệu quả đã trong việc làm giảm tình trạng tăng sắc tố melanin trên da mặt.
Bảo vệ da toàn diện trước ánh nắng mặt trời
Tình trạng tăng sắc tố da sẽ xuất hiện nếu tiếp xúc lâu với ánh tia UV. Do đó, việc bảo vệ da một cách toàn diện khỏi tác động của ánh nắng mặt trời là bước quan trọng nhất trong việc ngăn ngừa việc da xỉn màu, đồi mồi và cải thiện tình trạng tăng sắc tố. Điều này bao gồm việc các biện pháp bảo vệ vật lý như đội mũ rộng vành, đeo kính râm để hạn chế da tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời.
Bên cạnh đó, kết hợp sử dụng kem chống nắng hàng ngày, ngay cả trong những ngày râm mát hoặc khi ở trong nhà (vì tia UVA có thể xuyên qua kính). Cách chọn kem chống nắng hiệu quả là nên sử dụng kem chống nắng phổ rộng với chỉ số SPF từ 30 trở lên và PA++++ hoặc kem chống nắng spf 50 để đảm bảo khả năng bảo vệ tối ưu khỏi cả tia UVA và UVB. Gel Chống Nắng Kiehl's Ultra Light Daily UV Defense Aqua là một gợi ý với khả năng chống nắng cao,kết cấu mỏng nhẹ, không gây bít tắc lỗ chân lông, đồng thời dưỡng ẩm cho da.
Melanin giúp bảo vệ da khỏi tia UV (Nguồn: Kiehl's)
Sử dụng sản phẩm mờ thâm sạm & dưỡng sáng da
Các sản phẩm chăm sóc da chứa các thành phần có khả năng ức chế sản xuất melanin, làm mờ các vết thâm sạm hiện có và dưỡng sáng. Các hoạt chất thường được sử dụng bao gồm Vitamin C, Niacinamide (một dạng của Vitamin B3), Azelaic Acid, Retinoids (như Retinol và Tretinoin), Alpha Arbutin và các chiết xuất từ thực vật có khả năng làm sáng da tự nhiên (như chiết xuất cam thảo).
Serum Kiehl’s Clearly Corrective Dark Spot Solution là một ví dụ điển hình cho dòng sản phẩm này. Với công thức chứa Vitamin C thế hệ mới và Salicylic Acid, serum giúp làm mờ các vết thâm nám, đốm nâu hiệu quả, đồng thời cải thiện độ sáng và đều màu da. Việc lựa chọn các sản phẩm phù hợp với loại da và tình trạng sắc tố hiện tại, kết hợp với việc sử dụng đều đặn theo hướng dẫn, sẽ mang lại những cải thiện đáng kể theo thời gian. Lưu ý rằng, khi sử dụng các sản phẩm chứa hoạt chất mạnh, cần bắt đầu với tần suất thấp và tăng dần để da có thời gian thích ứng, đồng thời luôn bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời.
Serum Vitamin C Sáng Da Mờ Thâm Kiehl's Clearly Corrective Dark Spot Solution (Nguồn: Kiehl's)
Giá sản phẩm: 2,000,000 VNĐ / chai 30ml; 2,700,000 VNĐ / chai 50ml và 4,500,000 VNĐ / chai 115ml
Liệu pháp điều trị xâm lấn
Đối với các trường hợp tăng sắc tố nghiêm trọng hoặc không đáp ứng tốt với các phương pháp chăm sóc da tại nhà, các liệu pháp điều trị xâm lấn tại các cơ sở da liễu hoặc bệnh viện uy tín có thể mang lại hiệu quả rõ rệt và nhanh chóng hơn. Các phương pháp này thường tác động trực tiếp vào lớp da chứa sắc tố melanin dư thừa, giúp loại bỏ chúng một cách hiệu quả. Một số liệu pháp phổ biến bao gồm:
Laser trị sắc tố: Sử dụng các bước sóng laser đặc biệt để phá vỡ các tế bào sắc tố melanin thành những mảnh nhỏ hơn, sau đó được cơ thể đào thải tự nhiên. Có nhiều loại laser khác nhau được sử dụng tùy thuộc vào loại sắc tố và tình trạng da.
Peel da hóa học (Chemical Peel): Đây là phương pháp sử dụng dung dịch axit với nồng độ phù hợp để tác động lên da nhằm tẩy tế bào chết chứa sắc tố melanin, đồng thời kích thích tái tạo tế bào da mới khỏe mạnh và sáng mịn hơn.
Microdermabrasion (Mài da vi điểm): Kỹ thuật này sử dụng các hạt tinh thể nhỏ hoặc đầu mài kim cương siêu nhỏ để nhẹ nhàng loại bỏ lớp tế bào da chết ngoài cùng, giúp làm sáng da và giảm thiểu các vết thâm nám nhẹ.
Ánh sáng xung cường độ cao (IPL): Sử dụng các chùm ánh sáng có phổ rộng để tác động lên các sắc tố melanin, giúp làm mờ các đốm nâu và cải thiện tông màu da tổng thể.
Liệu pháp điều trị xâm lấn (Nguồn: Kiehl's) (Nguồn: Kiehl's)
Việc chọn lựa liệu pháp xâm lấn thích hợp phải dựa trên ý kiến và chỉ định của chuyên gia da liễu. Bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng da, loại sắc tố và tiền sử bệnh lý để đưa ra phác đồ điều trị tối ưu và đảm bảo an toàn.
Qua bài viết trên, Kiehl’s tin rằng bạn đã hiểu rõ sắc tố melanin là gì. Sự hiểu biết về cơ chế hình thành melanin không chỉ giúp lý giải sự khác biệt về màu da giữa các cá nhân mà còn làm sáng tỏ nguyên nhân dẫn đến các tình trạng rối loạn sắc tố thường gặp như nám, sạm da và tàn nhang. Để cải thiện tình trạng này, bạn có thể truy cập kiehls.com.vn.
Với nỗ lực không ngừng trong nghiên cứu và phát triển, Kiehl's mang đến các sản phẩm chăm sóc da, nơi mà những thành phần tự nhiên được ứng dụng cùng với công nghệ khoa học để tạo ra những giải pháp hiệu quả nhất cho làn da của bạn. Ngoài chăm sóc da, thương hiệu cũng không ngừng nỗ lực lắng nghe và thấu hiểu cuộc sống của bạn!
